Op Allerheiligendag, ’s morgens om 9 uur, voelde men door geheel Portugal, maar voornamelijk in de hoofdstad Lissabon, zo’n verschrikkelijke aardbeving als nog nooit in enig werelddeel is waargenomen. Deze stad die de rijkste was in geheel Europa, die alle natiën voorzag van diamanten en waar bijna alleen maar goud in omloop was, is tegenwoordig niets meer dan een steenhoop waaronder meer dan honderdduizend mensen levend werden begraven. Op de aardbeving volgde terstond een orkaan die ontzettend veel zeewater naar de kust stuwde en de Tajo ongelofelijk hoog deed zwellen. Tegelijkertijd barstten de huisdeuren en sprongen ze uit hun hengsels; ook de muren en de balkons stortten in. Kortom, het scheen alsof de jongste dag gekomen was en er geen steen meer op de anderen zou blijven.

Het verschrikkelijke van dit schouwspel is met geen pen te beschrijven. Mannen en vrouwen, vooraanstaanden en gewone burgers liepen half naakt door elkaar. Waarheen men ook de ogen wendde, overal zag men huizen instorten en onder deze ruïnes werden ontelbare mensen bedolven. Wie bij deze omkering van de natuur nog bij zijn volle verstand kon blijven, had nog geen plaats van veiligheid kunnen uitdenken, want overal grijnsde de dood de mensen toe.

Hier zag men mensen die door de aardbeving op de straten waren neergeworpen, daar ongelukkigen die door het stof, veroorzaakt door het instorten van huizen, waren gestikt. Deze stad sloot drie bergen in, alle met huizen bebouwd, waarvan slechts weinige bleven staan, maar die later nog door brand werden verwoest. Deze verschrikkelijke verwoesting vond in minder dan tien minuten plaats. Van een koninklijke residentiestad was niets meer over dan alleen puinhopen en een bedroevend overblijfsel. De eerste schok die de huizen en kerken deed instorten dreef reeds velen op de vlucht.

De tweede schok veranderde alles onmiddellijk in een steenhoop en deze schok was zo heftig, dat men niet meer kon blijven staan, maar op handen en voeten moest voortkruipen.

Tegen de avond brak brand uit die razend snel om zich heen greep, zodat de prachtigste huizen en paleizen, waaronder tachtig kerken en kloosters, in de as werden gelegd.

Anderhalf uur na de tweede schok vertoonde de zee het vreselijkste en bedroevendste toneel voor hen, die zich erop bevonden. De golven verhieven zich uit de zee met een verschrikkelijke aanblik en deden het water zes voet hoger rijzen dan de hoogste vloed. Daarna liep het water met dezelfde onstuimigheid als het opgekomen was terug en werd drie voet lager dan de laagste eb.

Terstond kwamen de zeegolven voor de tweede maal en schenen nog heftiger en woedender. De zee verslond een kade, van marmer gebouwd, waarheen drieduizend mensen waren gevlucht.

De aardbeving van Lissabon op 1 november 1755 was een van de grootste waarvan wij weten. Zij werd waargenomen over een vierde deel van de oppervlakte der aarde, van de Antillen tot aan Zweden. Te Teplitz in Bohemen verdroogden de bronnen.

Men heeft berekend dat op 1 november 1755 een uitgestrektheid der aarde, welke in grootte viermaal de oppervlakte van Europa overtrof, gelijktijdig beefde.

De aardbeving van St. Hübes heeft ongeveer twee minuten geduurd. In die tijd werd meer dan tweederde van de stad met alle kerken en kapellen in een steenhoop veranderd. Daar het juist het feest van Allerheiligen was, waren de kerken gevuld, zodat vele mensen bij het instorten ervan levend onder het puin werden begraven. Het gekerm en het geschrei van de mensen vervulde de lucht met zulk een jammerlijk weeklagen dat men algemeen dacht dat het oordeel van de wereld was gekomen.

Het was op 19 mei 1780 een merkwaardig donkere dag voor het gehele noordoostelijk deel van de Verenigde Staten van Noord-Amerika. Zij die toen leefden noemden deze verduistering een bovennatuurlijk en onverklaarbaar natuurverschijnsel. Het was geen gewone zonsverduistering want de maan was bijna vol. De duisternis werd ook niet veroorzaakt door een bewolkte hemel want de lucht was zó helder dat men de sterren zag schitteren. Toch was het van ’s morgens negen uur tot aan het gewone uur van zonsondergang zó donker, dat het werk moest worden gestaakt en het licht in de huizen moest worden aangestoken; de dieren gingen slapen alsof de nacht was aangebroken. Hoewel de zon de gehele tijd zichtbaar was, scheen het alsof zij alle lichtkracht had verloren. Het huis van Afgevaardigden te Connecticut verdaagde zijn zitting vanwege deze buitengewone verduistering.

De duistere dag in Noord-Amerika was een van die wonderbaarlijke natuurverschijnselen, waarover altijd met grote belangstelling wordt gelezen, maar die door geen enkele filosofie kan worden verklaard.

De oorzaak van de toevallige luchtverduistering van 1783 die zich uitstrekte over een ontzaglijke oppervlakte van Lapland tot aan Afrika, heeft men willen toeschrijven aan de materie van een komeet of staartster die in onze atmosfeer moest zijn gekomen.

In geheel Europa werd deze droge nevel in een zeer hete zomer waargenomen; beginnende 24 mei in Kopenhagen, in Rochelle op 6 en 7 juni, tussen 16 en 17 juni in Duitsland, Frankrijk en Italië, op 19 juni in Nederland, de 22-ste op Spitsbergen, de 23-ste op de St. Gotthardt en in Öfen, de 24-ste in Stockholm, de 25-ste in Moskou en tegen het einde van juni in Syrië. Hij bedekte een deel van de Adriatische Zee en de Atlantische Oceaan. In Engeland, op de Alpen en in Rome vertoonde hij zich bijna even dicht als in Duitsland. Geen regen of stormen verdreven hem.

Drie jaren later (1783) bevond Europa zich met zijn miljoenen inwoners onder een even geheimzinnige wolk die, hoewel niet zo dicht, nog langer aanhield en wijd en zijd schrik en verbazing veroorzaakte. Een nevel die in die tijd aan geen enkele bekende oorzaak was toe te schrijven vervulde de gehele luchtlaag over het Europese vasteland tot ver in Azië. Eind juni was geheel Syrië als met een doodskleed bedekt en 18 juli had deze nevel zich tot in het hart van Azië, het Altaïgebergte, uitgestrekt.

Evenals in Amerika op ‘de duistere dag’ waren ook in Europa de kerken propvol verschrikte mensen die de barmhartigheid des hemels aanriepen.

De duisternis van de daarop volgende nacht was zó dik, als nog nooit was waargenomen sedert de Almachtige het licht heeft geschapen. Ik kon toen de gedachte niet van mij afzetten dat, wanneer alle lichtende hemellichamen in ondoordringbare duisternis gehuld of vernietigd waren, de duisternis niet totaler had kunnen zijn. Een blad wit papier, op korte afstand van het oog gehouden, was even onzichtbaar als het zwartste fluweel.

Hildburghausen, 6 juli: De bossen in deze hele streek zijn allemaal wit in plaats van groen; de hemel is als vervluchtigde kalk; zon en maan gaan steeds bloedrood op en onder. Sedert ongeveer drie weken hoorde men in de Gleichberg zulke vreselijke slagen alsof er kanonschoten werden gelost. In alle kerken werden bidstonden gehouden.

Zoals men weet onderscheidde zich de nacht van 12 op 13 november 1832 door een zeer ongewoon meteorisch verschijnsel. Volgens talrijke berichten vertoonden zich gedurende die gehele nacht op het zuidelijk halfrond, van negen uur ’s avonds tot het aanbreken van de dag, honderden vallende sterren, vermengd met vele grotere en kleinere vuurkogels, die zich in alle richtingen bewogen, dikwijls ook op- en neerwaarts, boogvormig of tegen elkander opvliegend; zij lieten lange, vurige strepen achter zich, waaruit soms vonken en stralenbundels zijwaarts uitschoten, van buitengewone helderheid, die soms enige minuten lang, terwijl ze van vorm veranderden, met waarneembare kleuren schitterden. Het gebied van dat natuurverschijnsel was zeer groot. Men nam het waar in Engeland, Frankrijk, Zwitserland, Zuid-Duitsland, België, in de streken langs de Rijn en verder in Berlijn, Warschau, Riga, Petersburg, Odessa, te Suczewa in de Boelewina waar volgens de waarneming van Dr. Rohrers de vallende sterren zó talrijk waren dat het verschijnsel een complete vuurregen geleek.

De menigte van de vallende sterren moet inderdaad talloos zijn geweest en op meerdere plaatsen op een vuurregen geleken hebben.

In Noord-Amerika werd in de nacht van 12 op 13 november 1833 het merkwaardige verschijnsel gezien dat door de astronoom Olmstead zo voortreffelijk is beschreven.

Zij die zo gelukkig waren ooggetuigen te zijn van het vallen van de sterren op de morgen van 13 november 1833, hebben waarschijnlijk het schitterendste hemelse vuurwerk gezien dat er ooit geweest is sedert de schepping van de wereld, of dat vermeld is in de geschiedenis.

Drie uren lang duurde dit natuurverschijnsel; honderden en duizenden mensen uit alle standen werden geheel ontroerd omdat zij dachten dat dit toneel de vervulling was van de gebeurtenis die in deze tekst beschreven is. Vurige ballen, lichtend en talrijk als de sterren, doorkliefden achter elkaar het luchtruim, alle schitterend en afwisselend in graad van helderheid; van sommigen was het licht zo bliksemend dat het mensen uit hun slaap deed ontwaken. Het scheen alsof iedere ster aan het firmament plotseling uit haar baan was gerukt en naar de aarde werd geslingerd. Allen die het aanschouwden getuigden dat het een adembenemend maar tevens een verheven verschijnsel was.

Het gehele firmament boven de Verenigde Staten scheen uren lang een bewegelijk toneel van vuur. Men heeft in dit land sedert de eerste nederzettingen nooit een hemels verschijnsel waargenomen dat door het ene deel van de bevolking met zo’n grote verbazing en door het andere deel met zo’n schrik en angst werd aanschouwd. Tijdens het drie uur durende verschijnsel geloofden velen dat met zonsopgang de dag des oordeels zou beginnen.